De meeste economen hadden wel gegokt dat het voor Nederlandse economie een
matige zomer was. Maar de 1,1 procent krimp van het bruto binnenlands
product in het derde kwartaal, die het Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS) donderdag
bekend maakte, viel toch zwaar tegen.
Het is de sterkste kwartaalkrimp sinds de lente van 2009, toen Nederland
midden in de Grote Recessie zat. Na die recessie volgde zeven kwartalen met
redelijke groei.
Begin 2011 begon het bruto binnenlands product (bbp) weer te krimpen. Pas in
het eerste kwartaal van 2012 was er weer sprake van – zeer geringe – groei.
Maar inmiddels is de economie dus weer fors in het rood gedoken.
{“dataSourceUrl”:”//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadEpCaXZoR05abnVqZktnTXRxZ0JJY1E&transpose=0&headers=0&range=A2%3AB20&gid=0&pub=1″,”options”:{“titleTextStyle”:{“bold”:true,”color”:”#000000″,”fontSize”:16},”series”:{“0”:{“color”:”#990000″}},”animation”:{“duration”:0},”backgroundColor”:{“fill”:”#faf4ed”},”width”:469,”hAxis”:{“useFormatFromData”:true,”minValue”:null,”viewWindowMode”:null,”viewWindow”:null,”maxValue”:null},”vAxes”:[{“useFormatFromData”:true,”title”:”%”,”minValue”:-2.5,”viewWindowMode”:”explicit”,”textStyle”:{“bold”:false,”color”:”#000000″,”fontSize”:12},”viewWindow”:{“min”:-2.5,”max”:null},”maxValue”:null},{“useFormatFromData”:true,”minValue”:null,”viewWindowMode”:”pretty”,”viewWindow”:{“min”:null,”max”:null},”maxValue”:null}],”title”:”Vijf magere jaren (kwartaalgroei in %bbp)”,”booleanRole”:”certainty”,”height”:289,”legend”:”none”,”useFirstColumnAsDomain”:true,”isStacked”:false,”tooltip”:{}},”state”:{},”view”:{“columns”:[{“calc”:”stringify”,”type”:”string”,”sourceColumn”:0},1]},”chartType”:”ColumnChart”,”chartName”:”Chart 1″}
Per saldo is het bbp sinds 2008 met bijna drie procent gedaald.
Zonder crisis en recessie, bij een gemiddeld groeitempo van een half procent
per kwartaal, waren we in dezelfde periode zo’n tien procent rijker
geworden. Het zijn vijf buitengewoon magere jaren geweest.
Slechter dan Europa
Opvallend aan de Nederlandse krimp in het afgelopen kwartaal, is dat we het
veel slechter doen dan andere Europese landen. Statistiekbureau Eurostat
publiceerde donderdag een overzicht van groei- en krimpcijfers van 21 van de
27 EU-lidstaten. (Scroll over onderstaand kaartje voor de percentages. Voor
zes EU-landen (waaronder Griekenland) zijn nog geen kwartaalcijfers bekend.)
{"dataSourceUrl":"//docs.google.com/a/z24.nl/spreadsheet/tq?key=0AqIH_uffm1kadEpCaXZoR05abnVqZktnTXRxZ0JJY1E&transpose=0&headers=1&range=A31%3AB47&gid=0&pub=1","options":{"region":"150","titleTextStyle":{"fontSize":16},"animation":{"duration":500},"backgroundColor":"#faf4ed","colors":["#DC3912","#ffd966","#109618"],"width":469,"displayMode":"regions","resolution":"countries","hAxis":{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":"pretty","viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},"vAxes":[{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":"pretty","viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null},{"useFormatFromData":true,"minValue":null,"viewWindowMode":"pretty","viewWindow":{"min":null,"max":null},"maxValue":null}],"booleanRole":"certainty","title":"Chart title","height":289,"legend":"right"},"state":{},"view":{},"chartType":"GeoChart","chartName":"Chart 2"}
Nederland komt van de 21 landen als slechtste uit de bus. In geen van de
andere landen viel de economie zo hard terug. In Spanje (0,3 procent krimp)
en Italië (-0,2 procent) en zelfs in Portugal (-0,8 procent) daalde het bbp
minder dan de 1,1 procent van Nederland. In onze buurlanden was zelfs geen
sprake van krimp (België) of zelfs lichte groei (Duitsland, het Verenigd
Koninkrijk, Frankrijk).
De grote vraag is: waarom krimpt Nederland zo hard? Hier vier redenen:
1. Nederland deint wilder op en neer
Met een economie die voor een groot deel afhankelijk is van de export, is
Nederland zeer gevoelig voor veranderingen in de wereldeconomie. Als Europa
in een dipje zit, zit Nederland in een depressie.
In het begin van het derde kwartaal van dit jaar bereikte de eurocrisis een
nieuw hoogtepunt. In juli piekte de Spaanse rente boven de 7,5 procent.
ECB-president Mario Draghi wist het uiteen vallen van de euro te voorkomen
door te beloven alles uit de kast te halen om de euro te redden.
Maar de onzekerheid van deze zomer heeft ongetwijfeld een negatief effect
gehad op de bestedingszin van Europese bedrijven en burgers. Nederland is
daar als open economie extra kwetsbaar voor. De export groeide in het derde
kwartaal nog wel, maar veel minder dan eerder in het jaar.
2. Vraaguitval in binnenland
In de eerste helft van dit jaar kon de sterke export de zwakke binnenlandse
vraag nog maskeren. Maar in het derde kwartaal niet meer. De consument gaf
1,8 procent minder uit dan een jaar eerder. De investeringen daalden zelfs
met 6,4 procent.
Vooral de hard dalende consumptie wordt door een specifiek Nederlands probleem
veroorzaakt: de huizenmarkt. Huizenprijzen dalen al zo’n vier jaar, en in
2012 is de daling versneld. Doordat Nederlandse huishoudens in de jaren voor
de crisis een groot deel van de overwaarde hebben verzilverd en omgezet in
consumptie, komt de klap hier extra hard aan.
De dure keuken en de luxe badkamer die op basis van een hoge waarde van het
eigen huis gefinancierd werd, is een financiële last geworden. Huiseigenaren
investeren veel minder in de woning, en bezuinigen op andere uitgaven om de
vergissing van de te hoge tweede hypotheek goed te maken.
In veel landen om ons heen zijn de hypotheken relatief kleiner, en heeft een
daling van de huizenprijs niet zo’n direct effect op het koop- en
spaargedrag van de consument.
3. Politieke onrust
Het is moeilijk hard te maken, maar het lijkt waarschijnlijk dat de
Nederlandse consument en investeerder deze zomer ook geschrokken is van de
onmacht van de politiek om een stabiele regering te vormen.
We hadden een kabinetscrisis, een snel in elkaar getimmerd bezuinigingsplan
van de Kunduz-coalitie en een verkiezingscampagne waarin de ene partij riep
dat de andere een ramp voor het land zou zijn. De beleidsonzekerheid die
deze politieke onrust veroorzaakte zal mensen huiverig hebben gemaakt om een
huis te kopen, een verbouwing te plannen of te investeren in het eigen
bedrijf.
4. Het is een momentopname
Ter relativering van het beroerde kwartaalcijfer: het is maar een
momentopname. Toevallige en tijdelijke factoren kunnen een grote rol spelen.
Van multinationals die hun investeringen even uitstelden, tot consumenten
die wachten op de iPhone 5, een kwartaal is zo bedorven.
Wacht daarom nog even met in paniek raken. Eerst zien of Nederland ook in het
vierde kwartaal het slechtste jongetje van de Europese klas was. Ik gok van
niet.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl